Tag: badania kierowców

Badania kierowców – czy można „oblać” psychotesty?

Czasami kierowcy zawodowi pytają „czy można „oblać” psychotesty ?” Odpowiedź brzmi: można! -tzn. można uzyskać orzeczenie psychologiczne ze stwierdzeniem: istnienie przeciwwskazań psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy. Jak może do tego dojść o tym poniżej słów kilka.

Przebieg badania psychologicznego (potocznie zwanego psychotechnicznego) kierowcy zawodowego nie jest efektem widzimisię danego psychologa, lecz wynika z Metodyki Przeprowadzania Badań Psychologicznych opisanej w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia (1). To właśnie tam umieszczono aspekty funkcjonowania, jakie należy poznać u kierowcy zawodowego (krótkie przybliżenie tych obszarów można znaleźć we wcześniejszym wpisie pt. ” Po co badania psychologiczne kierowców zawodowych”).

Psycholog wykorzystując rzetelne i trafne testy psychologiczne, specjalną aparaturę, wywiad i obserwację, zbiera dane na temat procesów poznawczych, osobowości i sprawności motorycznej badanego. Wszystko to po to, by stwierdzić brak dysfunkcji /lub ich istnienie/ w tych aspektach psychologicznych, które są istotne z punktu widzenia prowadzenia pojazdu.

I tak podczas badania, psycholog na podstawie zebranego materiału, może stwierdzić u osoby badanej pewne problemy, m.in:
–sprawność spostrzegania lub uwagi poniżej normy,
–sprawność procesów rozumienia i antycypacji poniżej normy,
–zaburzenia funkcjonowania społecznego,
–zaburzenia emocjonalne,
–obniżoną sprawność psychomotoryczną,
–cechy osobowości, które zwiększają prawdopodobieństwo prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych.

Co ważne, stwierdzenie choć jednej dysfunkcji może już stanowić podstawę do wystawienia negatywnego orzeczenia. Nie zawsze jednak tak musi być. Jeśli bowiem istnieją mechanizmy kompensujące (równoważące) jakiś obszar, w którym badany uzyskuje wyniki poniżej normy, psycholog może wystawić orzeczenie o braku przeciwwskazań. Konkretne dysfunkcje zawsze są interpretowane w odniesieniu do danej osoby, jej doświadczenia, spowodowanych dotychczas kolizji drogowych, popełnianych wykroczeń na drodze oraz specyfiki stanowiska pracy.

Literatura:
(1) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 8 lipca 2014 r.w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy

Autor: Mgr Rafał Matczyński

Po co badania psychologiczne kierowców zawodowych?

Zawód kierowcy należy do kategorii zawodów trudnych i niebezpiecznych. Wystarczy chwila nieuwagi, jeden błąd by narazić nie tylko swoje życie, ale również życie pasażerów lub przypadkowych przechodniów.  Dlatego nie powinny nikogo dziwić przymusowe – okresowe badania osób, które spędzają najwięcej czasu za kółkiem.

Badania psychologiczne kierowców mają za zadanie ograniczenie ryzyka wypadków w transporcie drogowym. Jest to możliwe dzięki dopuszczaniu do prowadzenia pojazdów wyłącznie osób mających określone predyspozycje. Nie chodzi tu o wybór jednostek najlepszych, czyli takich które w najwyższym stopniu spełniają stawiane wymagania. Praktykowana jest raczej selekcja negatywna polegająca na odrzuceniu osób, które nie spełniają minimalnych wymagań (1).
W jakim obszarze stawiane są wymagania kierowcą zawodowym przeczytać możemy w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia (2). Są to trzy sfery:
I-procesy poznawcze i sprawność intelektualna,
II-cechy temperamentu i osobowość,
III-sprawność psychomotoryczna.

Dlaczego właśnie te trzy obszary? Kierowanie autem ma miejsce w złożonym i stale zmieniającym się otoczeniu. Sprawność procesów poznawczych umożliwia prawidłowe spostrzeganie, trafną ocenę sytuacji na drodze, przewidywanie zdarzeń  oraz podejmowanie odpowiednich decyzji. Badanie cech temperamentu i osobowości pozwala natomiast ocenić zapotrzebowanie danej osoby na stymulację, potrzebę działań ryzykownych, predyspozycje do świadomego (lub nie) prowokowania niebezpiecznych zachowań w trakcie jazdy, dojrzałość społeczną rozumianą jako poczucie odpowiedzialności za podejmowane decyzje oraz dojrzałość emocjonalną przejawiającą się przede wszystkim we właściwej kontroli afektywnej i panowaniem nad emocjami, aby ich wpływ nie był destrukcyjny. Trzecia sfera – sprawność psychomotoryczna to nic innego jak szybkość (potocznie refleks) i adekwatność reakcji oraz koordynacja wzrokowo-ruchowa. Umożliwia sprawne wykonywanie zaplanowanych czynności oraz szybką reakcję w sytuacji zagrożenia na drodze.

Podsumowując, badania kierowców mają za zadanie eliminować z ruchu drogowego tych, których poziom sprawności i/lub posiadane cechy osobowości wskazują, że nie będą bezpiecznymi kierowcami (3).

Literatura:
(1) Najmiec, A., Łuczak, A., 2012, Warszawa, Kultura bezpieczeństwa w transporcie drogowym. Poradnik dla kierowców i pracowników firm transportowych, s.7.
(2) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 8 lipca 2014 r.w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy
(3) Ucińska, M. 2015, Warszawa, Metodyka przeprowadzania badań psychologicznych w zakresie psychologii transportu, s.13.

Autor: Mgr Rafał Matczyński