Zawód kierowcy należy do kategorii zawodów trudnych i niebezpiecznych. Wystarczy chwila nieuwagi, jeden błąd by narazić nie tylko swoje życie, ale również życie pasażerów lub przypadkowych przechodniów. Dlatego nie powinny nikogo dziwić przymusowe – okresowe badania osób, które spędzają najwięcej czasu za kółkiem.
Badania psychologiczne kierowców mają za zadanie ograniczenie ryzyka wypadków w transporcie drogowym. Jest to możliwe dzięki dopuszczaniu do prowadzenia pojazdów wyłącznie osób mających określone predyspozycje. Nie chodzi tu o wybór jednostek najlepszych, czyli takich które w najwyższym stopniu spełniają stawiane wymagania. Praktykowana jest raczej selekcja negatywna polegająca na odrzuceniu osób, które nie spełniają minimalnych wymagań (1).
W jakim obszarze stawiane są wymagania kierowcą zawodowym przeczytać możemy w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia (2). Są to trzy sfery:
I-procesy poznawcze i sprawność intelektualna,
II-cechy temperamentu i osobowość,
III-sprawność psychomotoryczna.
Dlaczego właśnie te trzy obszary? Kierowanie autem ma miejsce w złożonym i stale zmieniającym się otoczeniu. Sprawność procesów poznawczych umożliwia prawidłowe spostrzeganie, trafną ocenę sytuacji na drodze, przewidywanie zdarzeń oraz podejmowanie odpowiednich decyzji. Badanie cech temperamentu i osobowości pozwala natomiast ocenić zapotrzebowanie danej osoby na stymulację, potrzebę działań ryzykownych, predyspozycje do świadomego (lub nie) prowokowania niebezpiecznych zachowań w trakcie jazdy, dojrzałość społeczną rozumianą jako poczucie odpowiedzialności za podejmowane decyzje oraz dojrzałość emocjonalną przejawiającą się przede wszystkim we właściwej kontroli afektywnej i panowaniem nad emocjami, aby ich wpływ nie był destrukcyjny. Trzecia sfera – sprawność psychomotoryczna to nic innego jak szybkość (potocznie refleks) i adekwatność reakcji oraz koordynacja wzrokowo-ruchowa. Umożliwia sprawne wykonywanie zaplanowanych czynności oraz szybką reakcję w sytuacji zagrożenia na drodze.
Podsumowując, badania kierowców mają za zadanie eliminować z ruchu drogowego tych, których poziom sprawności i/lub posiadane cechy osobowości wskazują, że nie będą bezpiecznymi kierowcami (3).
Literatura:
(1) Najmiec, A., Łuczak, A., 2012, Warszawa, Kultura bezpieczeństwa w transporcie drogowym. Poradnik dla kierowców i pracowników firm transportowych, s.7.
(2) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 8 lipca 2014 r.w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy
(3) Ucińska, M. 2015, Warszawa, Metodyka przeprowadzania badań psychologicznych w zakresie psychologii transportu, s.13.
Autor: Mgr Rafał Matczyński